Ως Ενδομητρίωση χαρακτηρίζεται, η ανάπτυξη ενδομητρικού ιστού έξω από τη κοιλότητα της μήτρας και κατά κύριο λόγο στη περιοχή της ελάσσονος πυέλου, στις ωοθήκες, τους συνδέσμους της μήτρας, στη σκωληκοειδή απόφυση, στο έντερο, στην ουροδόχο κύστη, στον τράχηλο αλλά και στο τοίχωμα της περιτοναϊκής κοιλότητας.
Έχουν περιγραφεί επίσης εστίες ενδομητρίωσης στον ομφαλό, στην ουλή λαπαροτομίας και περινεοτομίας, στον κόλπο αλλά και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές όπως, θώρακα και περικαρδιακή κοιλότητα.
Με απλούστερα λόγια, στην πάθηση αυτή, κύτταρα του εσωτερικού τοιχώματος της μήτρας (ενδομήτριο) μεταναστεύουν σε άλλα σημεία του σώματος. Αυτά τα κύτταρα στη συνέχεια εξακολουθούν και παράγουν το αίμα της περιόδου, έκτοπα, όπου και αν βρίσκονται, σαν να βρίσκονταν στην κανονική τους θέση ενδομητρίως.
Ο μηχανισμός ανάπτυξης της ενδομητρίωσης είναι εν πολλοίς άγνωστος. Αποτελεί το μεγαλύτερο μυστήριο της σύγχρονης Γυναικολογίας. Έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες για την γενεσιουργό αιτία της, αλλά όπως φαίνεται μέχρι στιγμής, η πιο αποδεκτή είναι εκείνη της κατευθείαν εμφύτευσης των ενδομητρικών κυττάρων στην ελάσσονα πύελο, μέσω της παλινδρόμησης του αίματος της εμμήνου ρύσεως δια των σαλπίγγων . Όμως, παλίνδρομη εμμηνορρυσία παρατηρείται στις περισσότερες γυναίκες και σαφώς δεν αναπτύσσουν όλες ενδομητρίωση.
Για το λόγο αυτό, οι έρευνες στράφηκαν στην υπόθεση, ότι υπάρχει μειωμένη απάντηση του ανοσολογικού συστήματος στις γυναίκες που αναπτύσσουν ενδομητρίωση, με αποτέλεσμα να μην καταστρέφονται τα κύτταρα του ενδομητρίου όταν αυτά βρίσκονται σε θέσεις εκτός της μήτρας.
Συμπτώματα της ενδομητρίωσης
Η ενδομητρίωση προσβάλλει συχνότερα τις γυναίκες ηλικίας 20-45 χρονών , και τα κλινικά συμπτώματα εξαρτώνται από τη θέση εντόπισης και τον βαθμό έκτασης της νόσου.
Η κλασική τριάδα των συμπτωμάτων είναι, η Δυσμηνόρροια ή ο πόνος λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου (ο οποίος δεν είναι από την απαρχή της εμμήνου ρύσεως), η Δυσπαρεύνια, δηλαδή, ο πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και τέλος η Υπογονιμότητα, όπου σε γυναίκες με ενδομητρίωση απαντάται σε ποσοστά 25-35%.
Παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με το εμμηνορυσιακό και αναπαραγωγικό ιστορικό είναι: Έντονος πόνος κατά την έμμηνο ρύση, η μεγάλη διάρκεια εμμηνορρυσίας, η μικρή διάρκεια κύκλου, Ανωμαλίες της μήτρας που εμποδίζουν την φυσιολογική έμμηνο ρύση, η πρώιμη εμμηναρχή. Γενικά ο κίνδυνος Ενδομητρίωσης είναι μειωμένος σε γυναίκες που έχουν κάνει παιδιά σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα. Σε μεγάλη μελέτη, η αναλογία για ενδομητρίωση ήταν 4,5/1 σε εκείνες τις γυναίκες που δεν είχαν γεννήσει για 10 χρόνια, σε σχέση με γυναίκες της ιδίας ηλικίας που είχαν κάνει παιδί τα τελευταία 5 χρόνια.
Πιθανολογούμενες αιτίες δημιουργίας της Ενδομητρίωσης
- Οικογενειακός παράγοντας:
7% σε συγγενείς 1ου βαθμού και 2% σε συγγενείς 2ου βαθμού.
- Γενετικός παράγοντας:
αναφέρεται η πιθανότητα γενετικών συσχετίσεων μέσω της μητέρας.
- Φυλετικός παράγοντας:
Όχι διαφορές μεταξύ γυναικών λευκής-μαύρης φυλής.
Οι Γιαπωνέζες προσβάλλονται σε σχεδόν διπλή συχνότητα.
- Εμμηνορυσιακός παράγοντας:
↑ πρόωρη εμμηναρχή
↑ συχνομηνόρροια (κύκλοι < 26 ημ.) ↑ μεγάλη διάρκεια εμμήνου ρύσεως ( > 7 ημ.).
- Τεκνοποίηση:
Πρώτη κύηση σε νεαρή ηλικία πολλαπλές κυήσεις
- Ανατομικός παράγοντας:
Στένωση του έσω τραχηλικού στομίου.
Θέση της μήτρας (κλίση/κάμψη)
- Ορμονικός παράγοντας:
Στις έκτοπες εστίες Ενδομητρίωσης υπάρχει διαφορετική χρονική ανταπόκριση στα γοναδικά στεροειδή (Ορμόνες του φύλου), που οφείλεται σε διαφορετικούς πληθυσμούς ορμονικών υποδοχέων ή σε διαφοροποίηση της αναλογικής σχέσης επιθηλίου-στρώματος ενδομητρίου.
- Ανοσολογικός παράγοντας:
Συμπερασματικά υπάρχουν δυο κύριες θεωρίες σχετικά με το ρόλο του ανοσοποιητικού συστήματος στην ενδομητρίωση:
α) κατ΄αυτήν υπάρχει διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος που σχετίζεται με αδυναμία κάθαρσης έκτοπου ενδομητρίου → παράταση φλεγμονής → παραγωγή κυτοκινών και αυξητικών παραγόντων → εμφύτευση, διατήρηση και αύξηση του έκτοπου ενδομητρίου.
β) κατά τη θεωρία αυτή, το ανοσολογικό φαινόμενο που σχετίζεται με την ενδομητρίωση αντιπροσωπεύει την επίδραση της νόσου (επιφαινόμενο) παρά την αιτία της. Εφόσον η νόσος έχει εδραιωθεί, οι Ανοσολογικοί Μηχανισμοί μπορεί να υποβοηθούν στη διατήρηση της Ενδομητρίωσης και μπορεί να συνεισφέρουν στην παθοφυσιολογική ακολουθία της νόσου.
Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Η Ριζική Χειρουργική θεραπεία γίνεται λαπαροσκοπικά ή με ανοιχτή επέμβαση. Πρόκειται για ασθενείς οι οποίες υποφέρουν από Χρόνια σοβαρά συμπτώματα και έντονο πόνο. Στην περίπτωση αυτή, εκτελείται Ολική Υστερεκτομή μετά των εξαρτημάτων, καταστροφή των εστιών ενδομητρίωσης και μπορεί να προχωρήσουμε αναλόγως της βαρύτητας της κατάστασης σε αφαίρεση μέρους του εντέρου ή ουροδόχου κύστεως, εάν έχουν μεγάλα ενδομητριώματα. Πρόκειται για μια βαριά επέμβαση, όπου στόχος είναι αποκλειστικά η βελτίωση της ποιότητας της ζωής της ασθενούς. Η ασθενής πρέπει να καλύπτεται μετεγχειρητικά, με Θεραπεία Ορμονικής Αποκατάστασης.
Η κλασική φαρμακευτική θεραπεία στις περισσότερες περιπτώσεις, αφορά σε μηνιαίες ή τριμηνιαίες ενέσεις, οι οποίες αποσκοπούν στην αδρανοποίηση των ωοθηκών και κατά συνέπεια στην αναστολή της έκκρισης των Ορμονών τους, ώστε να μην ευνοούν την ανάπτυξη του ενδομητρίου. Ουσιαστικά δηλαδή, η ασθενής εισέρχεται άμεσα και αιφνίδια σε περίοδο προκλητής – τεχνητής Εμμηνόπαυσης, με όλα τα σημεία και συμπτώματα της Εμμηνόπαυσης (εξάψεις, ελάττωση της libido, κυκλικό συναίσθημα, κεφαλαλγίες, ευερεθιστότητα, διαταραχές ύπνου, ευαισθησία έντονη, οστεοπενία-οστεοπόρωση κ.ά) όπου δεν έχει περίοδο. Η θεραπεία διαρκεί 3-6-9 μήνες. Συνήθως δε διαρκεί παραπάνω, γιατί προκύπτουν έντονα οστεοπορωτικά προβλήματα και προβλήματα επαναφοράς των ωοθηκών στο προηγούμενο επίπεδο λειτουργίας τους. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας αυτής πρέπει να λαμβάνεται κάποιο είδος αντισύλληψης.
Για να είστε πάντα καλά.
Dr. Κυριάκος Τίγκας, M.D.
Χειρουργός Γυναικολόγος – Μαιευτήρας
Εξειδίκευση σε : Λειτουργική, Προληπτική, Αντιγηραντική Ιατρική,
Ορμονική Αποκατάσταση γυναικών με Βιομιμητικές Ορμόνες,
Χειρουργική Γυναικολογική Ογκολογία, Χειρουργική Μαστού