Εμμηναρχή
Η εμφάνιση της περιόδου αντιπροσωπεύει μία από τις σημαντικότερες στιγμές στη ζωή μιας γυναίκας. Όποια και αν είναι η αντίδραση κάθε κοριτσιού (χαρά, αδημονία, φόβος ή ντροπή), η σημασία της πρώτης εμμηνορρυσίας είναι η ίδια για όλες μας: αντιπροσωπεύει την απόδειξη ότι το κορίτσι γίνεται γυναίκα.
Η έφηβη έχει ανάγκη να κατανοήσει τι ακριβώς συμβαίνει στο σώμα της, προκειμένου να μπορέσει να το αντιμετωπίσει σωστά. Αυτή είναι η στιγμή που θα χρειαστεί την απόλυτη ψυχολογική υποστήριξη, καθοδήγηση και έγκυρη πληροφόρηση για όλα τα ερωτήματα που έχει όσον αφορά στην εμμηνορρυσία και σε ό,τι αυτή συνεπάγεται.
Στην Ελλάδα ο μέσος όρος της ηλικίας εμφάνισης της έμμηνου ρύσης είναι τα 12,1 έτη. Γενικά από τις διάφορες μελέτες έχει προκύψει, πως στο 84,5% των περιπτώσεων η έμμηνος ρύση θα εμφανιστεί μεταξύ των 11,9 και των 13,25 ετών περίπου. Οι τιμές αυτές δεν διαφέρουν σημαντικά, από τις τιμές, που προέκυψαν από ανάλογες μελέτες στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Τι είναι η εμμηναρχή;
Καθώς τα κορίτσια εισέρχονται στην εφηβεία, αρχίζουν να αναπτύσσονται τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου τους (το στήθος τους αρχίζει να μεγαλώνει, ξεκινά η τρίχωση στην περιγεννητική περιοχή και στις μασχάλες) και αρχίζει να σχηματίζεται ένα πιο καμπυλόγραμμο σώμα.
Ύστερα από περίπου ένα με ενάμιση χρόνο από τη στιγμή που θα αρχίσει να αναπτύσσεται το στήθος, εμφανίζεται πρώτη φορά έμμηνος ρύση.
Η περίοδος δεν αφορά μόνο στην εμφάνιση της κολπικής αιμόρροιας. Αντιπροσωπεύει το γεγονός ότι η κοπέλα είναι πια ικανή να τεκνοποιήσει, αφού η εμμηνορρυσία είναι ο μηνιαίος κύκλος, κατά τη διάρκεια του οποίου το γυναικείο σώμα προετοιμάζεται για μια πιθανή εγκυμοσύνη.
Αυτή η προετοιμασία ξεκινά όταν οι ωοθήκες παράγουν δύο ορμόνες, τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη, που πυροδοτούν συγκεκριμένες αλλαγές στο ενδομήτριο, δηλαδή στον ιστό που επενδύει την εσωτερική επιφάνεια της μήτρας.
Τα οιστρογόνα, στη συνέχεια, διεγείρουν την απελευθέρωση ενός (συνήθως) ώριμου ωαρίου από τις ωοθήκες. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται ωορρηξία και πραγματοποιείται περίπου στο μέσο του γυναικείου κύκλου, δηλαδή τη 14η ημέρα ενός κύκλου 28 ημερών.
Από τις ωοθήκες το ωάριο μετακινείται προς μία από τις δύο σάλπιγγες της μήτρας.
Εάν το ωάριο γονιμοποιηθεί από το ανδρικό σπέρμα, θα χρειαστεί περίπου πέντε ημέρες για να φτάσει από τη σάλπιγγα στο σώμα της μήτρας και να προσκολληθεί στο παχύ στρώμα του ενδομητρίου (εμφύτευση).
Αν όμως δεν γονιμοποιηθεί, το ωάριο αρχίζει να εκφυλίζεται, τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης πέφτουν και το ενδομήτριο αποδομείται, καθώς αποβάλλεται (απόπτωση ενδομητρίου), προκαλώντας την αιμορραγία που αντιλαμβανόμαστε ως περίοδο.
Επειδή ακριβώς από εδώ και πέρα η έφηβη μπορεί κάλλιστα να γίνει μητέρα, θα πρέπει να γνωρίζει ποιες είναι οι αναγκαίες προφυλάξεις για την αποφυγή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, καθώς αρχίζει πια να δείχνει σεξουαλικό ενδιαφέρον για το άλλο φύλο και σε λίγο διάστημα ενδέχεται να έχει και την πρώτη σεξουαλική της επαφή.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ηλικία της πρώτης περιόδου (εμμηναρχής);
Ο βασικότερος παράγων, που επηρεάζει την ηλικία της εμμηναρχής είναι η κληρονομικότητα.
Αν και ακόμα δεν έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένα γονίδια, τα οποία να εμπλέκονται στην ηλικία της εμμηναρχής, παρατηρήσεις σε ζεύγη μητέρας και κόρης καθώς και αδελφών κατέδειξαν τη σημασία της κληρονομικότητας.
Επομένως, με αρκετή ασφάλεια θα μπορούσε να προβλεφθεί το πότε θα έρθει για πρώτη φορά η περίοδος μιας έφηβης με βάση το πότε ήρθε η περίοδος της μητέρας της ή της μεγαλύτερης αδελφής της.
Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, που ενδεχομένως επηρεάζουν την ηλικία της εμμηναρχής, η σημασία των οποίων όμως δεν είναι καθολικώς αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα. Μεταξύ των παραγόντων αυτών συγκαταλέγεται το σωματικό βάρος της νεαρής γυναίκας.
Έχει διατυπωθεί η υπόθεση, πως η περίοδος εμφανίζεται για πρώτη φορά αφού το ποσοστό του σωματικού λίπους αυξηθεί από το 16% της προεφηβικής ηλικίας στο 23,5%. Τα υπέρβαρα κορίτσια μάλιστα τείνουν να εμφανίσουν για πρώτη φορά περίοδο πιο νωρίς σε σχέση με τα κορίτσια με φυσιολογικό σωματικό βάρος ή σε σχέση με τα λιποβαρή κορίτσια.
Υπάρχουν κάποιες μελέτες, που έχουν συσχετίσει το χαμηλό βάρος του κοριτσιού στον τοκετό με την μικρότερη κατά 5 με 10 μήνες ηλικίας της εμμηναρχής.
Μία ενδιαφέρουσα μελέτη στο Πανεπιστήμιο Colombian κατέδειξε, πως γυμναστική δραστηριότητα περίπου 2 ωρών ημερησίως καθυστερεί την εμμηναρχή.
Η ηλικία εμμηναρχής είναι άλλωστε κατά μέσο όρο υψηλότερη σε χορεύτριες, αλλά και αθλήτριες σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό με μοναδική εξαίρεση της κολυμβήτριες. Στις κολυμβήτριες φαίνεται πως δεν καθυστερεί η εμμηναρχή, διότι το ποσοστό σωματικού λίπους τους συνήθως πλησιάζει το αντίστοιχο ποσοστό του γενικού πληθυσμού.
Εμπλοκή στην ηλικία της εμμηναρχής φαίνεται, πως έχουν και ψυχολογικοί παράγοντες.
Έτσι κορίτσια, που βιώνουν ψυχική πίεση ενδέχεται να εμφανίσουν για πρώτη φορά περίοδο σε νεαρότερη ηλικία. Συγκεκριμένα το σταθερό και υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον έχει σχετισθεί με μεγαλύτερη ηλικία εμμηναρχής. Αντίθετα, οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, το διαζύγιο, αλλά και η μακρόχρονη απουσία ενός γονέα συνδέονται με πρωιμότερη εμμηναρχή.
Ο μηνιαίος εμμηνορυσιακός κύκλος
Ο εμμηνορυσιακός κύκλος διαρκεί από την πρώτη ημέρα μιας περιόδου έως την πρώτη της επόμενης. Ο τυπικός κύκλος μιας ενήλικης είναι 28 ημέρες, αν και υπάρχουν γυναίκες που έχουν κύκλο διάρκειας ακόμη και 22 ή και 35 ημερών. Η περίοδος συνήθως διαρκεί πέντε ημέρες, αν και η διάρκειά της ποικίλλει. Πάντως, κατά την περίοδο μία γυναίκα χάνει συνολικά περίπου 35ml αίμα εμμηνορρυσίας (αίμα και υπολείμματα ενδομητρίου).
Τα πρώτα χρόνια μετά την εμμηναρχή, οι εμμηνορυσιακοί κύκλοι είναι συχνά ακανόνιστοι. Μπορεί να είναι βραχύτεροι (τριών εβδομάδων), πιο μεγάλης διάρκειας (έξι εβδομάδων) ή ακόμη και να εμφανιστούν τρεις ή τέσσερις περίοδοι καθ ́ όλη τη διάρκεια του πρώτου χρόνου από την εμμηναρχή.
Η απουσία περιόδου ονομάζεται αμηνόρροια. Αν ένα κορίτσι δεν έχει εμφανίσει περίοδο μέχρι την ηλικία των 13 ετών ή τρία χρόνια μετά την εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, κρίνεται αναγκαία η ιατρική διερεύνηση. Ο πόνος κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο, τριών ημερών της περιόδου ή λίγο πριν από αυτήν είναι φυσιολογικός και αναμενόμενος, αφού η μήτρα κάνει έντονες μυϊκές συσπάσεις στην προσπάθειά της να αποβάλει το ενδομήτριο που έχει υποστρέψει. Όμως, τα σημεία δυσμηνόρροιας, δηλαδή έντονου πόνου κατά την περίοδο, που επηρεάζει τις συνήθεις δραστηριότητες της νεαρής γυναίκας (όπως το σχολείο κ.λπ.), χρήζουν εξέτασης από γιατρό, δεδομένου ότι μπορεί να υποκρύπτουν άλλες παθολογικές γυναικολογικές καταστάσεις, όπως ενδομητρίωση , κύστεις ωοθήκης, φλεγμονώδη νόσο πυέλου (PID) κ.ά.
Τα συμπτώματα προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου (PMS) δεν εμφανίζονται σε όλες τις γυναίκες και, αν εμφανιστούν, αυτό συμβαίνει αφού περάσουν αρκετά χρόνια από την εμμηναρχή.
Για να είστε πάντα καλά.
Dr. Κυριάκος Τίγκας, M.D.
Χειρουργός Γυναικολόγος – Μαιευτήρας
Εξειδίκευση σε : Λειτουργική, Προληπτική, Αντιγηραντική Ιατρική,
Ορμονική Αποκατάσταση γυναικών με Βιομιμητικές Ορμόνες,
Χειρουργική Γυναικολογική Ογκολογία, Χειρουργική Μαστού