Οστεοπόρωση – Οι μηχανισμοί εμφάνισης της «σιωπηλής» νόσου

Οι περισσότεροι από εμάς, όταν σκεφτόμαστε ότι χρειάζεται να παραμείνουμε υγιείς, το πρώτο πράγμα που μας έρχεται συνειρμικά στο νου είναι να αποφύγουμε την εκδήλωση ανεπιθύμητων  καταστάσεων, όπως ο καρκίνος και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Το να διατηρήσουμε ισχυρά και υγιή τα οστά μας, για να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης Οστεοπόρωσης, είναι ένα ζήτημα στο οποίο δεν αποδίδουμε τη δέουσα προσοχή.

 

Η Οστεοπόρωση ως μία από τις σοβαρότερες χρόνιες παθήσεις

Παρά ταύτα, καλό είναι να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας, διότι η Οστεοπόρωση αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα χρόνια νοσήματα. Πρόκειται για μία πάθηση των οστών που οδηγεί στην απώλεια της οστικής μάζας και την εξασθένηση της ποιότητάς τους. Τα οστά καθίστανται περισσότερο πορώδη και εύθραυστα, με συνέπεια οι πάσχοντες από τη συγκεκριμένη νόσο να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.

Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται, μάλιστα, ως μία «σιωπηλή» νόσος, διότι τα οστά χάνονται σταδιακά, μειώνεται η σκελετική αντοχή, διαταράσσεται η αρχιτεκτονική τους, προκαλείται ολοένα και μεγαλύτερη μείωση της οστικής μάζας, χωρίς να παρατηρούνται συνήθως συμπτώματα, έως ότου εμφανιστεί το πρώτο -αυτόματο πολλές φορές- κάταγμα.

 

Οι μηχανισμοί πρόκλησης της Οστεοπόρωσης

Τα οστά διαθέτουν το δικό τους κύκλο ζωής και μεταβολισμού. Έχουν έναν συγκεκριμένο ρυθμό με τον οποίο αναπτύσσονται, ζουν και αποβιώνουν. Στην περίπτωση των γυναικών, ο κύκλος αυτός καθορίζεται από τις φυλετικές ορμόνες, δηλαδή, από τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη. Συνεπώς, μόλις φθίνουν τα επίπεδα των συγκεκριμένων ορμονών, επακολουθεί η γήρανση και των οστών της γυναίκας. Η σύνδεση αυτή μεταξύ των ορμονών και της οστεοπόρωσης είναι γνωστή ήδη από το 1941.

 

Ο ρόλος των Οιστρογόνων και της Προγεστερόνης στην εμφάνιση της Οστεοπόρωσης

Πιο συγκεκριμένα, τα οιστρογόνα ελέγχουν τη λειτουργία των οστεοκλαστών. Πρόκειται για οστικά κύτταρα η δράση των οποίων έγκειται στην αποδόμηση του παλαιού οστού. Από την άλλη, η προγεστερόνη ελέγχει τη δράση των οστεοβλαστών. Οι οστεοβλάστες είναι επίσης οστικά κύτταρα που ‘’χτίζουν’’ καινούργιο οστό.

Επομένως, η προγεστερόνη συμβάλλει στην ανάπτυξη νέου οστού, ενώ τα οιστρογόνα αποδομούν τον παλιό, γερασμένο οστικό ιστό, έως ότου διαμορφωθεί εκ νέου φρέσκο οστό, τον επόμενο μήνα με τον εμμηνορρυσιακό κύκλο της γυναίκας που θα ακολουθήσει. Αν αυτές οι δύο ορμόνες δεν κυμαίνονται σε φυσιολογικά επίπεδα, τότε διαταράσσεται η υγεία των οστών.

Η πτώση των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, που συμβαίνει έπειτα από την οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως στις γυναίκες, αποτελεί τον πρωταρχικό γενεσιουργό παράγοντα οστεοπόρωσης. Ανεξαρτήτως της ηλικίας κατά την οποία η γυναίκα θα εισέλθει στην φάση της εμμηνόπαυσης, αφού επέλθει εν τέλει η οριστική διακοπή της περιόδου, θα παρουσιάσει και Οστεοπόρωση.

 

Τα «σιωπηλά» συμπτώματα της Οστεοπόρωσης

Η οστεοπόρωση είναι μία «ύπουλη» νόσος, διότι συνήθως δεν εκδηλώνεται με συγκεκριμένα συμπτώματα, έως ότου προκληθεί το πρώτο κάταγμα. Ιδιαίτερα, τα κατάγματα σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών μπορεί να αποτελούν την πρωταρχική ένδειξη εξασθένησης των οστών, λόγω οστεοπόρωσης ή μειωμένης οστικής μάζας.

Υπάρχουν κι ορισμένες περιπτώσεις όπου οι ασθενείς μαθαίνουν ότι έχουν χαμηλή οστική πυκνότητα, όταν μειώνεται το ύψος τους λόγω καταγμάτων (καθίζησης) ενός ή και περισσοτέρων σπονδύλων. Αυτά τα κατάγματα μπορούν να εμφανιστούν δίχως να παρατηρηθεί  πόνος, γι΄ αυτό και διαφεύγουν της προσοχής μας, ως μυϊκά άλγη.

Τα πιο συχνά οστεοπορωτικά κατάγματα συμβαίνουν στη σπονδυλική στήλη, στον καρπό, ιδίως στο άκρο της κερκίδας (κάταγμα Colles), στα ισχία, στον αυχένα και στην κεφαλή του μηριαίου οστού και σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν αποκλείεται να επιφέρουν αναπηρία ή και θάνατο. Μάλιστα, ενδέχεται να εκδηλωθεί οξύς πόνος έπειτα από κάποιο μικρό χτύπημα ή τραυματισμό. Ο πόνος αυτός επιδεινώνεται, όταν το άτομο κινείται ή ασκείται και υποχωρεί, μόλις ο ασθενής βρεθεί σε ξαπλωτή θέση. Πολλές φορές, αποφεύγεται οποιαδήποτε κίνηση, εξαιτίας του έντονου πόνου.

Το πιο επικίνδυνο όλων αποτελεί το γεγονός ότι όλες αυτές οι διαδικασίες πραγματοποιούνται σταδιακά, χωρίς να παρουσιάζονται εμφανή προειδοποιητικά σημάδια που θα μπορούσαν να μας θορυβήσουν. Γι’ αυτό το λόγο, συνιστάται τακτικός έλεγχος, προκειμένου να διαγνωστεί έγκαιρα η νόσος.

 

Παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση

Η πρωταρχική αιτία οστεοπόρωσης, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, σχετίζεται με τις διαταραχές, ανεπάρκειες και ανισορροπίες του ορμονικού συστήματος. Ωστόσο, υπάρχουν, επίσης, πολλαπλοί παράγοντες κινδύνου που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση της οστεοπόρωσης.

 

Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ

Καταρχάς, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ διαταράσσει την ισορροπία του ασβεστίου και αυξάνει τα επίπεδα της παραθυρεοειδούς ορμόνης (PTH), κάτι που περιορίζει περαιτέρω τα αποθέματα ασβεστίου στον οργανισμό μας. Πέραν αυτού, δεν συντείνει στην παραγωγή βιταμίνης D, βασικού παράγοντα της καλής υγείας των οστών.

 

Νευρογενής ανορεξία

Τα άτομα με νευρογενή ανορεξία ενδέχεται να παρουσιάσουν ορμονικές διαταραχές, οι οποίες επενεργούν στην πυκνότητα των οστών. Οι ανεπαρκείς ποσότητες ασβεστίου στον οργανισμό των γυναικών με νευρική ανορεξία και ο υποσιτισμός οδηγούν στην οστική απώλεια.

 

Ρευματοειδής Αρθρίτιδα

Βάσει μελετών, οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα, επίσης, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης οστεοπόρωσης, διότι ορισμένα φάρμακα που χορηγούνται για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου μπορεί να ευνοήσουν την εμφάνιση οστεοπόρωσης.

 

Αντιφλεγμονώδη φάρμακα και καρκίνος του μαστού

Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, που χορηγούνται σε άτομα με άσθμα, δυσχεραίνουν την απορρόφηση ασβεστίου από την τροφή, επιτείνουν την απώλεια ασβεστίου από τους νεφρούς και περιορίζουν το σχηματισμό οστού. Ο καρκίνος του μαστού, επίσης, μπορεί να διεγείρει την παραγωγή των οστεοκλαστών (κύτταρα που αποδομούν τα οστά).

 

Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου, Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος και Ατελής Οστεογένεση

Οι ασθενείς με Φλεγμονώδεις Νόσους του Εντέρου και Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης, λόγω της λήψης γλυκοκορτικοειδών, ενώ η ατελής οστεογένεση αποτελεί μία γενετική διαταραχή που εξασθενεί την ικανότητα του οργανισμού να παράγει κολλαγόνο και καθιστά τα οστά πιο εύθραυστα.

 

Αυξημένη ηλικία, κάπνισμα, μειωμένη σωματική δραστηριότητα, καθυστερημένη εμμηναρχή και υπογοναδισμός

Άλλοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση οστεοπόρωσης είναι η προχωρημένη ηλικία, το κάπνισμα, η ελλιπής σωματική δραστηριότητα, η καθυστερημένη εμμηναρχή στις γυναίκες και ο υπογοναδισμός στους άνδρες.

 

Διάγνωση της Οστεοπόρωσης

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι μέτρησης της οστικής πυκνότητας, όμως η μέθοδος με τη χρήση «δέσμης φωτονίων διπλής ενέργειας» (dual energy x-ray absorsiometry – DΕXA) αποτελεί τον πιο αξιόπιστο τρόπο. Πρόκειται για μία σύντομη χρονικά διαγνωστική μέθοδο κατά την οποία οι μετρήσεις διενεργούνται στη σπονδυλική στήλη ή/και στα ισχία με τη χρήση ακτίνων- Χ, ενώ το άτομο που εξετάζεται απορροφά ελάχιστη ακτινοβολία. Στη συνέχεια, η τιμή του εξεταζόμενου συγκρίνεται με εκείνη ενός υγιούς νεαρού ενήλικα και εκφράζεται αριθμητικά με ποσοστιαίες μονάδες.

Βάσει των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από τις μετρήσεις, οστεοπόρωση εμφανίζει εκείνος που έχει τιμές κάτω του-2,5, ενώ όταν οι τιμές κυμαίνονται πιο χαμηλά από -3.5, τότε μιλάμε για βαριά ή προχωρημένη οστεοπόρωση. Ωστόσο, η διαγνωστική αυτή μέθοδος δεν είναι επαρκής. Χρειάζεται να διενεργηθούν περαιτέρω εξετάσεις, καθώς, όπως αναφέραμε, υπάρχει μία σωρεία νοσημάτων που σχετίζονται με την οστεοπόρωση και κρίνεται απαραίτητος ο εργαστηριακός έλεγχος στον οποίο χρειάζεται να συμπεριλαμβάνονται αιματολογικές, βιοχημικές και ορμονικές εξετάσεις.

 

Οι μηχανισμοί ανάπλασης των οστών

Η κοινή άποψη που επικρατεί, σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για την οστεοπόρωση, είναι εσφαλμένη. Η οστεοπόρωση είναι μία διαδικασία που μπορεί να προβλεφθεί ή να αντιστραφεί με ανάλογες στοχευμένες θεραπείες και προπάντων με φυσικό τρόπο. Το κλειδί για τους μηχανισμούς ανάπλασης των οστών βρίσκεται στην εξάλειψη των αιτιών που προκαλούν την οστεοπόρωση και στη λεπτομερειακή ανίχνευση και εξατομικευμένη θεραπεία.

Η λύση, λοιπόν, εντοπίζεται στη σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση, η οποία περιλαμβάνει τη λήψη ενός πλήρους ιατρικού ιστορικού και την εφαρμογή εξατομικευμένων βιοχημικών, ορμονικών, απεικονιστικών και μεταβολικών εξετάσεων.

Βάσει των διαγνωστικών ευρημάτων, εκπονείται από τον αρμόδιο ιατρό η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, η οποία προσαρμόζεται στις εξατομικευμένες βιοχημικές ανάγκες της/του εκάστοτε ασθενούς. Αυτού του είδους οι αγωγές αντιμετωπίζουν τις ελλείψεις που εντοπίζονται σε επίπεδο κυττάρου και αποκαθιστούν την ορμονική και κυτταρική ισορροπία του οργανισμού.

Υπάρχουν πολλαπλά θεραπευτικά σχήματα στα οποία μπορεί, ανάλογα με την περίπτωση, να περιλαμβάνονται θεραπείες ορμονικής Αποκατάστασης με Φυσικές «Βιομιμητικές» ορμόνες, θεραπείες Μικρο-και Μακροθρεπτικών συστατικών και κατάλληλη Μοριακή διατροφή.

Με τη βοήθεια αυτής της θεραπευτικής προσέγγισης, ευνοούνται οι μηχανισμοί ανάπλασης των οστών και σταδιακά αναστρέφεται η υπάρχουσα οστεοπενία και οστεοπόρωση. Μάλιστα, όσο πιο έγκαιρα και νωρίτερα ηλικιακά ξεκινήσει η αποκατάσταση της υγείας των οστών, σε τόσο πιο σύντομο χρονικό διάστημα, επανέρχεται η υγεία των ασθενών στα καλύτερα δυνατά (βέλτιστα) επίπεδα, συνολικά.

 

Πρόληψη Οστεοπόρωσης

Το βασικότερο όλων είναι να πάρουμε μέτρα σε νεαρή ήδη ηλικία. Περίπου το 85-90% της οστικής μάζας ενός ενήλικα διαμορφώνεται μέχρι την ηλικία των 20 στα αγόρια και έως τα 18 έτη στα κορίτσια. Επομένως, το «κτίσιμο» γερών οστών κατά την παιδική και εφηβική μας ηλικία αποτελεί τη βάση της πρόληψης της οστεοπόρωσης σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Με σωστή διατροφή και άσκηση, μπορεί να διατηρηθεί η υγεία των οστών και να ανασταλεί η εξέλιξη της νόσου, ακόμη κι αν εκδηλωθεί. Όλα αυτά συμβάλλουν στην εδραίωση ενός ορθού τρόπου ζωής που θα προστατέψει την υγεία των οστών και μετά την ενηλικίωση.

 

Πρόσληψη Βιταμίνης D και ασβεστίου

Συνιστάται, λοιπόν, η αυξημένη πρόσληψη βιταμίνης D και ασβεστίου, μέσα από τη διατροφή. Είναι απαραίτητη η καθημερινή πρόσληψη 1000 mg ασβεστίου για ενήλικες έως 50 ετών και 1200 mg για τις μεγαλύτερες ηλικίες. Επίσης, οι ενήλικες κάτω των 50 ετών χρειάζεται να προσλαμβάνουν από 800 έως και 10000 IU Βιταμίνης D ημερησίως αναλόγως των εργαστηριακών και λοιπών ευρημάτων τους, ενώ άτομα μεγαλύτερης ηλικίας από 1000 IU καθημερινά και άνω.

 

Διακοπή του καπνίσματος και περιορισμός της κατανάλωσης καφέ και αλκοόλ

Προτείνεται φυσικά και η διακοπή του καπνίσματος, καθώς αυτό αυξάνει το ρυθμό της λέπτυνσης των οστών, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει με άλλους παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση της νόσου, όπως είναι η υπερβολική κατανάλωση καφέ και αλκοόλ.

 

Ρύθμιση των επιπέδων των ορμονών

Η ρύθμιση των ορμονικών επιπέδων σε καταστάσεις πρώιμης εμμηνόπαυσης ή αμηνόρροιας, επί μακρόν χρονικό διάστημα, συνιστά το σημαντικότερο μέσον πρόληψης της οστεοπόρωσης.

 

Για να είστε πάντα καλά.

Dr. Κυριάκος Τίγκας, M.D.
Χειρουργός Γυναικολόγος – Μαιευτήρας
Εξειδίκευση σε : Λειτουργική, Προληπτική, Αντιγηραντική Ιατρική,
Ορμονική Αποκατάσταση γυναικών με Βιομιμητικές Ορμόνες,
Χειρουργική Γυναικολογική Ογκολογία, Χειρουργική Μαστού

 

Πηγές – Βιβλιογραφία 

• “Handout on Health: Osteoporosis”. NIAMS. August 2014. Archived from the original on 18 May 2015. Retrieved 16 May 2015.
• Golob AL, Laya MB (May 2015). “Osteoporosis: screening, prevention, and management”. The Medical Clinics of North America. 99 (3): 587–606. doi:10.1016/j.mcna.2015.01.010. PMID 25841602.
• Willson T, Nelson SD, Newbold J, Nelson RE, LaFleur J (2015). “The clinical epidemiology of male osteoporosis: a review of the recent literature”. Clinical Epidemiology. 7: 65–76. doi:10.2147/CLEP.S40966. PMC 4295898. PMID 25657593.
• Mirza F, Canalis E (September 2015). “Management of endocrine disease: Secondary osteoporosis: pathophysiology and management”. Eur J Endocrinol (Review). 173 (3): R131–51. doi:10.1530/EJE-15-0118. PMC 4534332. PMID 25971649.
• Wu S, Liu Y, Zhang L, Han Y, Lin Y, Deng HW (2013). “Genome-wide approaches for identifying genetic risk factors for osteoporosis”. Genome Medicine. 5 (5): 44. doi:10.1186/gm448. PMC 3706967. PMID 23731620.
• Nayak S, Greenspan SL (March 2017). “Osteoporosis Treatment Efficacy for Men: A Systematic Review and Meta-Analysis”. Journal of the American Geriatrics Society. 65 (3): 490–495. doi:10.1111/jgs.14668. PMC 5358515. PMID 28304090.
• Laskou F, Dennison E (April 2019). “Interaction of Nutrition and Exercise on Bone and Muscle”. European Endocrinology. 15 (1): 11–12. doi:10.17925/ee.2019.15.1.11. PMC 6587895. PMID 31244903.
• “Preventing and Reversing Osteoporosis”. Physicians Committee for Responsible Medicine. Retrieved 5 August 2019.