Υπογονιμότητα: τι ρόλο παίζει η ψυχολογία;
Τι είναι Υπογονιμότητα
Ως υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και να αποκτήσει παιδί, παρόλο που έχει προηγηθεί ένα χρόνος τακτικών σεξουαλικών επαφών, χωρίς αντισυλληπτική προστασία. Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η υπογονιμότητα είναι μία διαταραχή που χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης.
Το 15-20% των ζευγαριών θεωρούνται υπογόνιμα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει υπολογιστεί ότι υπάρχουν 50-80 εκατομμύρια υπογόνιμα ζευγάρια και προστίθενται κάθε χρόνο περίπου 2 εκατομμύρια νέα ζευγάρια, με διαρκώς αυξανόμενη τάση.
Ενδείξεις υπογονιμότητας
Πολλά άτομα δε γνωρίζουν ότι έχουν προβλήματα γονιμότητας, έως ότου έρθει η στιγμή που θα αποφασίσουν να τεκνοποιήσουν. Βέβαια, υπάρχουν κάποιες ύποπτες ενδείξεις που προμηνύουν δυσκολίες σύλληψης, οι οποίες μπορεί να εμφανίζονται είτε μεμονωμένα είτε να συνυπάρχουν μεταξύ τους και περιλαμβάνουν τα εξής συμπτώματα:
Στις γυναίκες:
- Διαταραχές στον έμμηνο κύκλο
- Ενδομητρίωση (η εμφάνιση της προϊδεάζει για δυσκολίες σύλληψης)
- Μειωμένη σεξουαλική διάθεση
- Δερματικά προβλήματα (π.χ. ακμή)
- Αυξημένη τριχοφυΐα σε διάφορα μέρη του σώματος (υποδηλώνει ορμονικές διαταραχές που συνεπάγονται μειωμένη γονιμότητα)
- Αραίωση των μαλλιών και αύξηση του σωματικού βάρους
- Δυσπαρευνία (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή)
Στους άνδρες:
- Μειωμένη σεξουαλική διάθεση
- Πόνος ή διόγκωση των όρχεων
- Αδυναμία εκσπερμάτισης
- Μικροί ή σκληροί όρχεις (οφείλονται σε υποκείμενες παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα)
Η επίδραση της ψυχολογίας στη μειωμένη γονιμότητα
Η υπογονιμότητα αντιμετωπίζεται κατά κύριο λόγο σαν ιατρικό ζήτημα και δεν αποδίδεται η δέουσα σημασία στους ψυχολογικούς παράγοντες. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά όπου ζευγάρια πέτυχαν κύηση, κατά τη διάρκεια διακοπών ή όταν έπαψαν να προσπαθούν.
Βάσει διεθνών βιβλιογραφικών αναφορών, τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας σε ποσοστό 10-15% δεν πάσχουν από κάποιο παθολογικό πρόβλημα και συνεπώς δεν υπάρχει συγκεκριμένος και απτός λόγος που παρεμποδίζει την ικανότητα σύλληψης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, καταλαβαίνουμε το μείζονα ρόλο που μπορεί να διαδραματίζει η ψυχολογία μας.
Όλοι σχεδόν οι γυναικολόγοι που ασχολούνται με τα ζητήματα υπογονιμότητας θέτουν ως βάση διερεύνησης την ψυχική σχέση του ζευγαριού και καταλήγουν σε συμπεράσματα έχοντας αξιολογήσει και αυτήν την παράμετρο, διότι γνωρίζουν ότι η συναισθηματική σχέση του ζεύγους είναι το θεμέλιο της αποδοχής της γονιμότητας.
Πολλοί και διαφορετικοί μεταξύ τους ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να αλληλεπιδράσουν και να παίξουν καταλυτικό ρόλο στη γονιμότητα ενός ζευγαριού. Λόγου χάρη, ενδέχεται να υπάρχουν δυσχέρειες στη διαπροσωπική τους επαφή ή σεξουαλικά προβλήματα. Ιδιαίτερα, τη χρονική εκείνη περίοδο όπου το υπογόνιμο ζευγάρι κάνει συστηματικές προσπάθειες απόκτησης παιδιού, η σεξουαλική επαφή αποκτά καταναγκαστικό χαρακτήρα, γίνεται υπό την επήρεια άγχους και η σύλληψη αποτελεί πλέον αυτοσκοπό.
Εν γένει, οι ψυχολογικές συγκρούσεις που περιορίζουν τη γονιμότητα είναι βαθιά απωθημένες. Η υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται στην ανίσχυρη συναισθηματική σχέση των υποψήφιων γονέων. Κι όλη αυτή η κατάσταση φέρει ως επακόλουθο την αποτροπή της δράσης του εγκεφάλου και των αντίστοιχων ορμονών, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην επιτυχή σύλληψη. Συχνά δε, η αδυναμία σύλληψης δεν αποκλείεται να προκύπτει ασυνείδητα ως μία μορφή άμυνας στο φόβο των κινδύνων που ελλοχεύουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού.
Επιπλέον, αυτή καθαυτή η θεραπευτική αντιμετώπιση της υπογονιμότητας επιτείνει το άγχος, καθώς ζητείται να γίνουν πολυάριθμες εξετάσεις, τα χρηματικά έξοδα αυξάνονται και το αίσθημα της ανασφάλειας και της ψυχολογικής κόπωσης ενισχύεται. Τα ζευγάρια, μάλιστα, που υποβάλλονται σε θεραπεία υπογονιμότητας χαρακτηρίζονται από συναισθηματικές διακυμάνσεις. Ελπίδα λίγο πριν από τη νέα προσπάθεια, απογοήτευση έπειτα από μία ακόμη αποτυχία.
Η ποιότητα της σχέσης του ζευγαριού υποβαθμίζεται. Τα ζητήματα υπογονιμότητας προκαλούν ντροπή και ενοχές στο ζευγάρι, γιατί αποδίδονται σε αυτήν πολύπλοκα νοήματα. Πολλές φορές, μάλιστα, δεν αποκαλύπτουν το πρόβλημα τους σε κανέναν, με αποτέλεσμα να ανακυκλώνεται ανάμεσα τους όλη η ένταση. Παράλληλα, νιώθουν κοινωνικά ελλιπείς, καθώς η απόκτηση παιδιών διαπλέκεται με τους στόχους της κοινωνικής αναγνώρισης.
Η επίδραση της κακής ψυχολογίας στο ορμονικό μας σύστημα
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, διαιωνίζεται το ζήτημα της υπογονιμότητας και οι υποψήφιοι γονείς απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τη λύση του προβλήματος, διότι ο ψυχολογικός παράγοντας επηρεάζει αρνητικά τη φυσιολογία του. Οποιοδήποτε πρόβλημα παρατηρείται, αναστέλλεται ή/και εξαλείφεται, όταν έχουμε καλή ψυχολογία και εύθυμη διάθεση. Σώμα και ψυχή συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Μπορεί αυτός ο ισχυρισμός να ακούγεται άτοπος, όμως τεκμηριώνεται επιστημονικά.
Το άγχος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις λειτουργίες του σώματος μας, καθώς οδηγεί στην έκκριση υπερβολικών ποσοτήτων κορτιζόλης στον εγκέφαλο. Πρόκειται για μία ορμόνη τα επίπεδα της οποίας αυξάνονται ραγδαία, όταν βιώνουμε έντονο stress. Τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης με τη σειρά τους προκαλούν διαταραχές στην ισορροπία του ορμονικού συστήματος. Οι ορμόνες όμως διαδραματίζουν μείζονα ρόλο για την επιτυχή έκβαση της σύλληψης. Οποιαδήποτε διαταραχή παρατηρηθεί στα επίπεδα των ορμονών μπορεί να σηματοδοτήσει τη μείωση της γονιμοποιητικής ικανότητας.
Ο Ιπποκράτης υποστήριζε ότι κάθε νόσος ξεκινά αρχικά από την ψυχή και κατόπιν καταλήγει στο σώμα. Και προτού αποφασίσουμε σε ποιο είδος θεραπευτικής αγωγής θα χρειαστεί να υποβληθούμε, για να ιαθεί το σώμα μας, χρειάζεται πρωτίστως να έχουμε φροντίσει να θεραπεύσουμε τα τραύματα της ψυχής.Το κλειδί για την αντιμετώπιση του οποιουδήποτε προβλήματος είναι να το προσεγγίσουμε συνολικά. Μονομερής ίαση δεν υφίσταται.
Φυσικοί τρόποι ενίσχυσης της γονιμότητας
Η ψυχική μας κατάσταση ασκεί μεγάλη δύναμη και επιρροή στο σώμα μας και μπορεί να δράσει καθοριστικά στην επίτευξη κύησης. Τα τελευταία χρόνια η Σύγχρονη Ιατρική έχει αρχίσει να διερευνά την επενέργεια της ψυχολογίας στην υγεία μας. Μέσω επιγενετικών μηχανισμών, η γενετική έκφραση επηρεάζεται αποδεδειγμένα από την ψυχολογία με ό,τι αυτό συνεπάγεται στο αναπαραγωγικό σύστημα του άνδρα και της γυναίκας.
Γι’ αυτό το λόγο, καλό είναι να διερευνάται και να αντιμετωπίζεται οποιοδήποτε ψυχολογικό ζήτημα υπάρχει, προτού το ζευγάρι προχωρήσει σε διαδικασίες και θεραπείες που θα το επιβαρύνουν οικονομικά. Αν υποπέσουν στην αντίληψη σας τυχόν ύποπτα συμπτώματα που υποδηλώνουν προβλήματα υπογονιμότητας, καλό είναι να απευθυνθείτε σε έναν γιατρό, διότι, ακόμα και σε περίπτωση που διαγνωσθείτε με υπογονιμότητα, δεν αναιρείται αυτομάτως η ικανότητα σας να αποκτήσετε παιδί.
Μέσα από εξειδικευμένες διαγνωστικές εξετάσεις μοριακού επιπέδου, μπορούν να ανιχνευθούν οι παράγοντες που διαταράσσουν τη βιοχημική ομοιόσταση του ανθρώπινου οργανισμού και οδηγούν σε ανισορροπίες του ορμονικού συστήματος. Βάσει των διαγνωστικών ευρημάτων, χορηγούνται τα κατάλληλα θεραπευτικά πρωτόκολλα τα οποία εξατομικεύονται ανάλογα με την περίπτωση.Επομένως, ακόμα κι αν εκδηλώσετε ζητήματα υπογονιμότητας, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να εξαλειφθούν άμεσα και να αποκτήσετε παιδί με απόλυτα φυσικό τρόπο, προτού προχωρήσετε σε μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης.
Για να είστε πάντα καλά.
Dr. Κυριάκος Τίγκας, M.D.
Χειρουργός Γυναικολόγος – Μαιευτήρας
Εξειδίκευση σε : Λειτουργική, Προληπτική, Αντιγηραντική Ιατρική,
Ορμονική Αποκατάσταση γυναικών με Βιομιμητικές Ορμόνες,
Χειρουργική Γυναικολογική Ογκολογία, Χειρουργική Μαστού
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Larsen U, Research on infertility: Which definition should we use? Fertility and Sterility 2005; 83(4): 846-852
- Coleman J, Nonacs, R MGH Center for Woman’s Mental Health. Infertility,Assisted Reproduction and Mental Health.
- Nachtigall RD, Becker G, Wozny M. The Effects of gender-specific diagnosis on men’s and women’s response to infertility. FertilSteril 1992; 57:113-21
- Wright J, Duchesne C, Sabourin S, Bissonnette F, Benoit J, Girard Y. Psychological distress and infertility, men and women respond differently. FertilSteril 1991; 55:100-108.
- Armstrong, D.T., Grinwich, D.L., Moon, Y.S. and Zamecnik, J. (1974): Inhibition of ovulation in rabbits by infrafolhcular injection of indomethacin and prostaglandin F2 antiserum. Life Sciences, 14, 129-140.
- Brosens, LA., Koninckx, P.R. and Corveleyn, P.A. (1978): A study of plasma, progesterone, oestradiol-17/3, prolactin and LH levels, and of the luteal phase appearance of the ovaries in patients with endometriosis and infertility. Brit. J. Obstet. Gynaec., 85, 246-250.
- Seino T, Saito H, Kaneko T, Takahashi T, Kawachiya S, Kurachi H (June 2002). “Eight-hydroxy-2′-deoxyguanosine in granulosa cells is correlated with the quality of oocytes and embryos in an in vitro fertilization-embryo transfer program”. Fertil. Steril. 77 (6): 1184–90.
- Gharagozloo P, Aitken RJ (July 2011). “The role of sperm oxidative stress in male infertility and the significance of oral antioxidant therapy”. Hum. Reprod. 26 (7): 1628–40.